Vandaag wordt er gestemd. In april sneuvelde een minderheidskabinet doordat een partij, die geen deel uitmaakte hiervan, onderhandelingen saboteerde. Een novum in de parlementaire geschiedenis.
Toen sloegen vijf partijen de handen ineen en kwamen met een compromis, waardoor het land geen gedoe kreeg met Europese normen. Jan Kees de Jager, die wel met een oliemannetje vergeleken werd, verbaasde menigeen door een akkoord te smeden. De Jager was verzamelaar. Voor koninginnedag kon de Nederlandse regering een plan indienen waaruit bleek dat de begroting met een tekort kon sluiten van minder dan 3%. Enige euforie maakte zich van het land meester, schaduwen werden besprongen. Water werd bij de wijn gedaan.
De vijf partijen, meestal aangeduid met de naam van een Afghaanse regio, bleven niet lang eenheid uitstralen: er stonden verkiezingen voor de deur en dan gaat het om de verschillen tussen de ene en de andere partij.
De strijd ging tussen VVD en SP, of liever tussen het huidige beleid en vooral-niet-het-huidige-beleid, zoals de vorige keer de strijd ging tussen centrum-links beleid en vooral-niet-centrum-links beleid, wat leidde tot groei van rechts, erg-rechts en – in mindere mate - erg-links. Totdat de PvdA in beeld kwam. De PvdA likte de wonden en had een move gemaakt door een te beschaafde Cohen te vervangen door een fellere Samsom. De PvdA bleek toch wel als een redelijk alternatief gezien te worden voor het toch wel erg links-radicale geluid van de SP. Het lijkt erop dat de tijd van de snelle one-liners en extreme standpunten voorbij is. Laat dat de belangrijkste winst van de verkiezingen zijn.
Maar ja, beschaafd is niet zo duidelijk. Want wat gaan de partijen doen, welk water gaat bij welke wijn. Dat maakt veel mensen toch onzeker. Mij ook. De afstand tussen het liberale blok en het sociaal-democratisch blok is wel te overbruggen, maar ook groot. Ik pleit al geruime tijd voor iets als nationale eenheid. Samen de schouders, schouder aan schouder, eronder. Dat kan niet met een liberaal en een sociaal democratisch blok, een tweepartijenregering met PvdA en VVD is er nog nooit geweest en als het zou komen was het er snel geweest . Daar moeten peilers tussen, in de vorm van de twee, of minimaal één van de twee middenpartijen. Deze moeten het cement van een toekomstig kabinet vormen.
De keuze is niet gemakkelijk. D66 heeft programmatisch hele belangrijke punten. Ook de doorrekening van het CPB leidde tot goede resultaten. De keuze voor onderwijs, duurzaamheid en zorg spreken erg aan. Meer dan het programma van het CDA, wat toch nog een beetje een spruitjeslucht ademt. Maar het CDA hoort er wel bij. Ook heeft het CDA een stevig kader. De genius achter de samenwerking met erg-rechts is vertrokken en heeft ook geen rol in de campagne gespeeld, weer een positief punt. En, eerlijk is eerlijk, een betere minister dan Jan Kees de Jager kende dit kabinet niet. Schijnbaar wars van partijpolitiek en kundig tot en met. Maar niet op de lijst. En met Van Haersma Buma en Mona Keizer red je het niet.
De keuze was moeilijk. Vanochtend op de fiets twijfelde ik nog. Kies ik voor het betere programma of kies ik voor de kans dat De Jager weer in een kabinet komt. Je weet niet welk water bij welke wijn gedaan wordt, je weet niet – net als in het prisoners dilemma – of je de optimale keuze maakt en speelt op safe. En dan nog: kies ik voor degelijkheid of voor vernieuwing. Vanochtend in het stemhokje heb ik mijn keuze definitief bepaald. In mijn stemlokaal was ik de 13e …
